Je fiets naar school of naar je werk. Verderop zie je dat er een auto de sloot inrijdt. Hoe reageer jij? Probeer jij de inzittenden te helpen? Of kies jij er als omstander voor om het incident te filmen en het beeldmateriaal te delen op sociale media?
Omstanders bij een ongeluk
De meeste mensen die dit scenario lezen, zullen te hulp schieten. Tenminste, dat zullen ze zeggen. In de praktijk zien we namelijk (ongeacht de leeftijd) dat ongevallen vaak worden vastgelegd door omstanders. Zo gebeurde er in de zomer van 2023 een ernstig ongeluk op de snelweg, waarbij er een botsing was tussen een auto en een vrachtwagen. De bestuurder van de personenauto raakte zeer zwaargewond. Ruim twintig passerende automobilisten filmde of fotografeerde het ongeval met hun smartphone.
Helaas is dit niet het enige voorbeeld. Denk bijvoorbeeld aan de aanslag op Peter R. de Vries. De beelden circuleerde razendsnel online. Het is erg zorgelijk dat sommige mensen in dit soort situaties aan social media denken, in plaats van het tonen van medeleven.
Straffen en boetes voor het filmen van ongevallen
Wat zegt onze wetgeving hier over? De automobilisten die op de snelweg het ongeval filmde, kregen een flinke boete. Maar niet per se omdat ze het ongeluk filmde. Het is namelijk op dit moment in Nederland niet strafbaar om beelden te maken van een ongeval. Dit komt omdat filmen en fotograferen op de openbare weg of in een openbare ruimte, valt onder de zogeheten ‘vrijheid van informatiegaring’. Toch is daarmee niet alles toegestaan. Er bestaat namelijk ook het portretrecht en het recht op privacy. Dit houdt in dat een foto of video van een persoon niet zomaar herkenbaar of zonder toestemming mag worden gedeeld. De desbetreffende persoon kan zelfs naar de rechter stappen. Dit kan gaan om een slachtoffer maar ook om hulpverleners. Je kan daarnaast ook een boete krijgen als je je filmde smartphone gebruikt tijdens het rijden.
Het bestraffen van ongevallen en de slachtoffers filmen is al verschillende keren in de politiek besproken. Wellicht dat het maken van beeldmateriaal van ongevallen in de toekomst strafbaar wordt. Tot die tijd moeten we het dus doen met ons moreel kompas. Als jij (of een dierbare) een ongeluk meemaakt, wil je hulp en geen selfie.
Voorlichting over beeldmateriaal
Gezien het grootste deel van de leerlingen op de middelbare school een mobiele telefoon heeft, is het extra belangrijk dat ze leren wat wel en niet kan. Tijdens de voorlichting over social media bespreken wij hoe het zit met beelden maken van anderen. Daarnaast kunnen wij een voorlichting creëren of aanpassen zodat er meer aandacht besteed wordt aan bepaalde onderwerpen zoals deze.